In EW magazine stond een artikel over de toestand van kerksluitingen en verkopen in Brabant, het Bossche bisdom.
Bisdommen voelen zich genoodzaakt tot saneren, maar lijken niet de ambitie te hebben om de verantwoordelijkheid over het erfgoed dat ze achterlaat te nemen. Verkoop als enige optie, en vaak nog liever aan de hoogste bieder dan aan een koper die óók de kerk een nieuwe kans wil geven. Dorpen komen zo zonder hun kerk te zitten, de plek waar men dan wellicht zondags niet meer zo vaak komt, maar die toch een belangrijke plaats van ontmoeting is in het dorp, en een baken in het landschap. En als deze kerk ook nog ontzield achterblijft, met het verloren kerkhof ernaast.. dan denken velen: ‘Kan dit niet anders?’. Als de monumenten toch behouden blijven, en dus onderhoud steeds vaker buiten de kerkelijke structuren valt, is het dan zo’n grote stap om een kerk haar functie te laten behouden én nieuwe vormen van gebruik en beheer toe te laten? En is het zo’n ramp dat dit niet rendabel kan, of slechts sporadisch plaats vindt? In Frankrijk en Italië doen ze daar niet zo moeilijk over.
In Nederland lijken we toch erg de traditie te hebben dat iets dat geen nut meer heeft, of onrendabel is, op te doeken. Ons kerkelijk erfgoed heeft in die geest als heel wat klappen gehad in de periode 1960-1990. Vele monumenten werden (soms met interieur) gesloopt, want zonder kerkgangers, geen nut.
Maar is dit niet zeer tegen de katholieke traditie in? Een Godshuis is allereerst een huis van God, van gebed , een vingerwijzing Gods. Die visie duldt geen cijfermatig kijken, getuige de kerken op bergtoppen, maar ook de wegkappellen in het Zuiden. Geen nut, grote waarde.
Toch lijkt ook de Bonifatius te worden geofferd op het altaar van de rationalisatie. Maar ons leert in de economie, dat saneren meestal het voorportaal is van volledige opdoeking of in overname overgaat, en ook dan gaat als eerste het vastgoed overboord…
Wat dan wel? EW magazine komt als snel met de oplossing ‘moet de overheid niet…’, maar is dat eigenlijk niet een onmogelijke taak? Hoe kan een overheid iets afdwingen wanneer het maatschappelijk niet gedragen wordt? En wat doet de overheid met de scheiding van kerk en staat als ze de starre technocraten van de bisdommen en parochiebesturen tegen zich in het harnas jagen? En wat zijn eigenlijk de financiële belangen van deze organen?
Ofwel, wie pikt de bal op, zal de maatschappelijke onrust, onvrede en leegte een nieuwe stimulans worden ons erfgoed ook in ziel te behouden, of halen we onze schouders op: ‘Zo gaat het nu eenmaal’? Het actiecomité doet een poging, en in deze tijden waarin iedereen en alles zich ingraaft, is elke actie al snel misplaatst en vol van desinformaitie in de ervaring van ’tegenstanders’. Alleen is misinformatie niet eerder een woord voor onwelgevallige informatie of interpretatie daarvan? Waar is men bang voor? Kan men het wensdenken afdwingen?
De lieve en naïeve gelovigen zullen zeggen. ‘Een kerk is niet van stenen’. Een mooi ideaal, maar indien men daar werkelijk in gelooft, huurt men voortaan een sporthal, altaarsteentje op een tafel, twee kaarsen, en klaar. Kan ook, maar Europa is daar niet op gebouwd, en zal daar niet op kunnen voortborduren. Burgers en gelovigen met enige gevoel voor traditie, de geschiedenis en het sociaal-culturele belang van levende kerkgebouwen, zelfs over de stads- en landgrenzen heen zullen gewoon de handen moeten laten wapperen, of de munten moet laten rollen, het liefst allebei.
